De stengel van de Paardenstaart (Equisetum) onder de microscoop

Datum: Januari 2013

Inleiding:

Lid zijnde van het Nederlands Genootschap voor Microscopie (NGVM) neem ik deel aan werkavonden  waar men een bepaald onderwerp microscopisch onderzoekt. In dit geval de stengel van de Paardenstaart.

Principe:

Na kleuren en inbedden het microscopisch onderzoek van de stengel van de Paardenstaart.

Materiaal:

  • Microscoop
  • Objectglaasjes
  • Dekglaasjes
  • Penseeltje met fijne punt
  • Water
  • Ethanol 70%
  • Ethanol 96%
  • Isopropanol (IPA)
  • FAA fixeermiddel
  • Astrablauw
  • Acridine-chrysoidine
  • Entellan
  • horlogeglazen
  • tissues
  • stopwatch
  • Microtoom
  • Paardenstaart
  • Afvalvat (spoelvat)

Uitvoering:

  • De stengels van de Paardenstaart waren vooraf 24 uur gefixeerd in FAA.
  • Coupes van de stengel van de Paardenstaart zijn gesneden m.b.v. een box-microtoom. De dikte is ca. 50 micron. De coupes werden bewaard in FAA.
  • De coupes kleuren gaat het makkelijkst met twee horloge glaasjes. Maak na elke stap het horlogeglas dat gebruikt is schoon en droog.
  • De coupe ligt een paar minuten in het water in het linker glas
  • Breng de coupe over naar het rechter glas m.b.v. de penseel
  • Voeg aan het rechterglas een druppel astrablauw toe en wacht 1 minuut.
  • Spoel de kleurstof weg met water
  • Breng m.b.v. de penseel de coupe over naar het linkerglas en voeg een druppel acridine-chrysoidine toe
  • Wacht 2 minuten
  • Spoel de kleurstof weg met demi-water
  • Breng de coupe over naar het rechterglas dat gevuld is met ethanol 70%
  • Wacht tot de blauwe kleur weer te zien is
  • Breng de coupe over naar het linkerglas dat gevuld is met ethanol 96%
  • Wacht tot er geen rode zweem meer te zien is maar in het preparaat zelf rode en blauwe delen te zien zijn.
  • Breng de coupe over naar het rechterglas dat gevuld is met isopropanol
  • Wacht minstens 3 minuten
  • Ontvet een objectglaasje en een dekglaasje
  • Vis met de penseel de coupe uit de isopropanol. Probeer zoveel mogelijk vocht te verwijderen aan de rad van het horlogeglas
  • Leg de coupe op het midden van het objectglas
  • Plaats er een paar druppels entellan op (of een ander insluitmiddel)
  • Plaats het dekglas met duim en vinger van de ene hand schuin in het linkerdeel van het uitvloeiende insluitmiddel.
  • Plaats een prepareernaald onder de rechterzijde van het dekglas en laat het dekglas langzaam zakken.
  • Bestudeer het preparaat onder de microscoop.

Resultaten:

Op de avond zelf heb ik twee preparaten gemaakt.
De foto's heb ik thuis gemaakt m.b.v. mijn Euromex ML2000 en mijn Digitale Celestron microscoop.

Onderstaande foto's zijn met de digitale microscoop gemaakt om een overzichtsfoto te creëren. Als ik een digitale camera met adapter in een objectiefhouder plaats is de vergroting te groot om een overzichtsfoto te maken.



De kleinere coupe laat meer beschadigingen zien. De grotere coupe is jammer genoeg niet goed ingesloten (te weinig entallan). De coupe is ook iets te dik waardoor de entellan onder het dekglaasje wegliep. 
Onderstaande detailfoto's zijn met de ML2000 gemaakt.

De coupes zijn gekleurd volgens de Du Jardin-methode,  een verfijnde kleurtechniek die verhoute en niet-verhoute delen genuanceerd tot z’n recht laat komen.

Discussie:

De Paardenstaart wordt in het Latijn Equisetum genoemd. Al gedurende het Carboon (ca. 300 miljoen jaar geleden) groeiden er reusachtige Paardenstaartbomen. Deze grote bomen zijn uitgestorven en alleen de kleinere Paardenstaarten zijn overgebleven. Desalniettemin zou men dit "levende fossiele planten" kunnen noemen aangezien de basisvorm van deze planten niet veranderd is. De stengel van de Paardenstaart is sterk en licht. De plant maakt gebruik van een centrale holle buis en twee ringen met dunnere buisjes daaromheen. Een dergelijke constructie is licht en buigzaam waardoor het de plant minder energie kost om te groeien (vergeleken met een plant die een helemaal gevulde stengel gebruikt). Deze strategie is dermate succesvol dat er weinig evolutionaire aanpassingsdruk was voor deze planten. Paardenstaarten werden in het verleden vaak gebruikt als schuursponsjes: de kiezelzuurwratjes op de stengels zijn keihard (rood gekleurd in het preparaat). Op de dwarscoupes van stengels zijn ze goed te zien.
Na verbranden van de Paardenstaart blijft as achter die veel kiezelzuur bevat. Deze as werd vroeger gebruikt voor het poetsen van tin. Men noemt deze plant daarom soms ook "tinkruid".

Literatuur:

  • Dr. C. Kalkman; "Mossen en vaatplanten"; Oosthoek; 1972; ISBN 9060465989; p. 84-86.
  • A. Kelle, H. Sturm; "Prisma Plantengids"; Het Spectrum; 1980; ISBN 9027410410; p. 124.
  • E. Gevres; "Speurtochten in de microwereld"; De Sikkel; 1973; ISBN 9026041330; p. 127, 128.
  • Dr. A. Schierbeek; "De wonderwereld van het microscoop"; van Stockum; 1971; 7de druk; p. 62, 79.
  • "Sesam handboek der mens- dier- en plantkunde; Deel 4: planten"; Bosch & Keuning; 1966; p. 133.

Relevante websites:

Minder relevante websites:

Opmerkingen:

  • Microtomen kan men bv bij Euromex kopen. Aanbevolen door kenners is de MT.5503 Clamp-on hand microtome (€ 160,00 ex BTW).
  • FAA fixeermiddel: 50 ml Alchohol 96%, 5 ml Azijnzuuranhydride, 10 ml formaline 40%, 35 ml demi water
  • Acridine-chrysodeine is een mengsel van twee delen acridinerood en een deel chrysoidine.
  • In plaats van acridine-chrysodeine kan men ook safranine gebruiken. Een ander alternatief is ecoline (blauw en rood).
  • Op de avond zelf kregen we de coupes uitgereikt. Ik heb dus niet zelf de eerste werkzaamheden uitgevoerd.
  • Aangezien de stengel van deze planten silica bevat zullen de microtoommesjes zeer snel slijten.

Achtergrondinformatie:

17/01/2017