Brownse beweging

Datum: December 2010

Principe:

Botsingen van moleculen zichtbaar maken onder de microscoop.

Materiaal:

  • Microscoop met microscoop camera (vergroting 200 x)
  • Objectglaasjes
  • Dekglaasjes
  • Gedemineraliseerd water
  • Brownian Motion experimenteer pakket (2CD's, documentatie, pipet en een reageerbuis met daarin een oplossing die 1 micron polystyreen micro-bolletjes bevat)

Brownian Motion
Prijs: £ 5.26
Bestelcode: SEP 022

Experimentele opstelling:

  • Gebruik de pipet om een druppel gedemineraliseerd water op het objectglas aan te brengen.
  • Voeg een klein beetje van de microspheres oplossing toe.
  • Plaats een dekglaasje over deze druppel.
  • Observeer door de microscoop de beweging van de bolletjes.
  • Neem foto's en maak een filmpje.

Uitvoering en resultaten:

Het resultaat is weergegeven in nevenstaand filmpje en onderstaande foto's. In de foto's kan men zien dat de zwarte puntje van plaats zijn veranderd.

Vaak zal men toestemming moeten verlenen om het filmpje te laten spelen

YouTube link: Brownian Motion

Discussie en conclusie:

In 1827 werd door de Engelse plantkundige Robert Brown ontdekt dat van stuifmeel afkomstige deeltjes, gesuspendeerd in water, een willekeurige trillende beweging vertoonden als deze onder een microscoop bekeken werden. Later bleek dat kleine vaste deeltjes in een vloeistof steeds dit verschijnsel vertonen.

In 1905 poneerde o.a. Albert Einstein de theorie die de Brownse beweging kon verklaring. Een vloeistof is opgebouwd uit moleculen, deze moleculen botsen voortduren met de suspensie deeltjes resulterende in een willekeurige beweging van die deeltjes.

Op basis van Einstein's publicatie begon de Franse fysicus Jean Perrin met het verzamelen van experimentele gegevens die Einstein's theorie kon bewijzen.

In nevenstaande figuur ziet men een Brownse beweging zoals die waargenomen is door Perrin bij een mastixdeeltje. Mastix is een soort hars die opgelost in alcohol en uitgegoten in water een suspensie vormt (herkenbaar aan de troebeling die dan gevormd wordt) van deeltjes die een diameter van ca. 1 micron hebben. Van drie deeltjes die in de figuur zijn weergegeven is na elke 30 s de positie weergegeven. Vervolgens zijn die posities steeds met een rechte lijn verbonden. De beweging die Perrin bij de mastix deeltjes heeft waargenomen is identiek aan degene die wij waarnemen voor de polystyreen bolletjes.

Op basis van de gemiddelde kwadraten verplaatsingsvergelijking die door Einstein afgeleid was kon Perrin aantonen dat Einstein's theorie correct was. Op deze manier kan hij ook Avogrado's constante nauwkeurig bepalen. Robert Brown's brownse beweging, de publicatie van Albert Einstein en de experimenten van Jean Perrin tezamen worden beschouwd als het eerste onweerlegbare bewijs voor het bestaan van moleculen.
Brownse beweging wordt dus verklaard door de botsingen van de vloeistofmoleculen tegen een gesuspendeerd deeltje. Het is hierbij van belang zich te realiseren dat de beweging niet  veroorzaakt wordt door de botsing van slechts een vloeistofmolecuul met het deeltje. Het massaverschil tussen molecuul en deeltje is te groot zodat van een directe stoot niets te merken is. Tegen het deeltje botsen van alle zijden de moleculen van de vloeistof en gemiddeld genomen zal het aantal botsingen van alle kanten gelijk zijn. Gedurende een korte tijd kan het echter voorkomen, dat het aantal botsingen aan een kant groter is dan aan de andere kant, omdat de botsende moleculen door het toeval verdeeld zijn over het oppervlak van het deeltje, zodat ook toevallige afwijkingen van het gemiddelde mogelijk zijn. Het resultaat van deze "fluctuatie" is dan dat het deeltje zich in een richting beweegt gedurende die korte tijd. Een ogenblik later zal het deeltje zich weer in een andere richting verplaatsen met als resultaat een zigzag beweging door de vloeistof. Onder de microscoop kunnen we alleen de grotere verplaatsingen waarnemen. Volgens de kinetische gastheorie kunnen we het verschijnsel ook zo interpreteren, dat het deeltje deelneemt aan de warmtebeweging van de vloeitstofmoleculen en evenals deze een gemiddelde kinetische energie 3/2kT heet (k = constante van Boltzmann, T is temperatuur in K). Ten gevolge hiervan verplaatst het deeltje zich door de vloeistof. Einstein berekende dat het kwadraat van de verplaatsing (Dx) gedurende een tijd (t) gelijk is aan:

   
(h = viscositeit, r = straal deeltje)

Dit kwadraat van de verplaatsing neemt toe naarmate de temperatuur groter wordt. De viscositeit en de deeltjesstraal worden in de vergelijking geïntroduceerd omdat de gemiddelde wrijvingskracht die het deeltje bij het verplaatsen door de vloeistof ondervindt, volgens de wet van Stokes gelijk is aan 6.P.h.r.v, waarin  v de snelheid van het deeltje is. Hoe groter de wrijvingskracht des te kleiner de verplaatsing van het deeltje in de vloeistof. De experimenten van Perrin hebben bovenstaande formule volledig bevestigd. Uit de metingen kan men vervolgens de constante van Boltzmann bepalen en die vervolgens weer gebruiken om het getal van Avogrado te bepalen: N = R/k  (R = gasconstante)

Literatuur:

  • P. Doornenbal, F.W. Nijhoff, P.J. Gathier; "Natuurlunde-a, Experimentele inleiding"; Tjeenk-Willink; 26ste druk; 1960; p. 144-146.
  • R. Kronig et al; "Leerboek der Natuurkunde"; Scheltema & Holkema 4de druk; 1954; p. 498,499.
  • Haym Kruglak; 'Brownian Movement and Avogrado's Number'; Journal of Chemical Education; 1988 8 65; p. 732-734.
  • G.P. Matthews; 'Brownian Motion - An Undergraduate Laboratory Experiment'; Journal of Chemical Education; 1982 3 59; p. 246-248.
  • Ken Muranaka; 'Simulation of One-Dimensional Brownian Movement by Stochastic Diffrential Equations'; Journal of Chemical Education; 1999 7 76; p. 994-998.
  • David Layton; 'The Original Observations of Brownian Motion'; Journal of Chemical Education; 1965 7 42; p. 367,377.
  • Paul Nakroshis, Matthew Amoroso, Jason Legere, Christian Smith; 'Measuring Boltzmann's constant using video microscopy of Brownian motion'; American Journal of Physics; 2003 6 71; p. 568-573.
  • Nobuhiko Mishima, GTomio Yamakoshi Petrosky, Hiroaki Minowa, Suteo Goto; 'Model experiment of two dimensional Browninan motion by microcomputer'; American Journal of Physics; 1980 12 48; p. 1050-1055.
  • Philip Pearle, Brian Collett, Kenneth Bart, David Bilderback, Dara Newman, Scott Samuels; 'What Brown saw and you can too'; American Journal of Physics; 2010 12 78; p. 1278-1289.

Relevante websites:

Opmerkingen:

  • Dit experimenteerpakket is samengesteld als bijdrage aan een wetenschapspromotie programma ter ere van de 100 jarige viering van Einstein's bijdrage op dit gebied (2005). Het pakket maakt het mogelijk om Brownse beweging waar te nemen als men de beschikking heeft over een microscoop die minimaal 200x kan vergroten alsmede enkele objectglaasjes. Op de CD-ROM's kan men achtergrondinformatie vinden, details van experimentele procedures en video clips. Dit alles wordt mogelijk gemaakt door de bijgevoegde reageerbuis die een oplossing van micro-spheres bevat (1.0 micron diameter polystyrene beads) gesuspendeerd in gedemineraliseerd water. Geplaatst op een objectglaasje kan men dezelfde "schokkende" beweging waarnemen zoals deze oorspronkelijk is waargenomen door Robert Brown in 1827 met graan pollen fragmenten.
  • Er is software beschikbaar (bv de gratis software DataPoint) die het mogelijk maakt filmpjes te analyseren, een soortgelijke analyse uit te voeren als Perrin gedaan heeft en vervolgens met deze data het getal van Avogrado uit te rekenen. Ikzelf had daar eerlijk gezegd geen zin in, ik wilde eigenlijk alleen maar de Brownse beweging duidelijk zien. 
  • Brown, R. 1828. A brief account of microscopical observations, made in the months of June, July, and August, 1827 on the particles contained in the pollen of plants; and on the general existence of active molecules in organic and inorganic bodies. Privately printed. Reprinted in Edin. New Phil. J. 1828, 5, 358-371.
  • Albert Einstein. (1905), "Über die von der molekularkinetischen Theorie der Wärme geforderte Bewegung von in ruhenden Flüssigkeiten suspendierten Teilchen.", Annalen der Physik 17: 549-560
  • J. Perrin, “Brownian movement and molecular reality,” vertaald door F. Soddy,Taylor and Francis, London, 1910. De originele publicatie, “Le Mouvement Brownien et la Réalité Moleculaire” verscheen in Ann. Chimi. Phys. 18 8me Series, 5–114 1909.

Achtergrondinformatie:

Robert Brown (Geboren in Montrose op 21 december 1773 - Gestorven in Londen op 10 juni 1858) was een Schotse botanicus. Hij studeerde medicijnen en nam in 1795 dienst in het Britse leger. Hij wordt algemeen beschouwd als de leidende Britse Botanicus betreffende Australische planten gedurende de eerste helft van de 19de eeuw. Hij wordt beschouwd als de ontdekker van de celkern die hij ontdekte toen hij orchidee cellen aan het bestuderen was onder de microscoop. Hij staat echter vooral bekend als de ontdekker van de naar hem vernoemde Brownse beweging. De grillige en onvoorspelbare beweging van stuifmeelkorrels die men door een microscoop waarneemt.


30/12/2010